Όταν ακούμε «Τουρκοκυπριακές περιουσίες» και γυρνάμε την πλάτη επειδή θεωρούμε ότι δεν μας αφορά, ενεργούμε ενάντια στην ίδια μας τη τσέπη, αν ληφθεί υπόψιν πως εδώ και αρκετά χρόνια πληρώνουμε €7-€8 εκατ. ετησίως, μέσω του προϋπολογισμού της Υπηρεσίας Διαχείρισης.

Οι διαχρονικές αναφορές σε παρανομίες στη διαχείριση και η ανάγκη επιβολής τάξης αποδεικνύονται και από τα  έως τώρα αποτελέσματα του ελέγχου που διενεργείται με οδηγίες του υπουργού Εσωτερικών Κωνσταντίνου Ιωάννου, ο οποίος μας παραχώρησε συνέντευξη για όσα αλλάζουν στη διαχείριση των Τουρκοκυπριακών περιουσιών . Όπως αναφέρει ο υπουργός, μέχρι στιγμής έχουν ελεγχθεί τα 2/3 των συμβάσεων, ήτοι οι 3.233 μισθώσεις. Από αυτές, σε 416 περιπτώσεις (περίπου 13% των συμβάσεων που ελέγχθηκαν) διαπιστώθηκαν αποδεδειγμένες παραβιάσεις των όρων της σύμβασης. Αξίζει να σημειωθεί, πως οι μισές παραβιάσεις των συμβάσεων αφορούν υποστατικά στην Επαρχία Λεμεσού.

Τα κατά καιρούς μέτρα που ελήφθησαν για εξορθολογισμό της διαχείρισης αποδείχτηκαν αποσπασματικά και απλώς έκλειναν κάποιες μικρές τρύπες, αφήνοντας ωστόσο, την πόρτα ανοικτή για όσους είχαν τον τρόπο ή τις γνωριμίες να παρακάμπτουν διαδικασίες και ελέγχους. Με οδηγίες του κ. Ιωάννου προωθείται στο Κοινοβούλιο τροποποίηση της νομοθεσίας, θέτοντας τη διαχείριση των Τ/κυπριακών περιουσιών σε νέα βάση, όπως αναφέρει ο ίδιος.

Σε τι συνίστανται αυτές οι αλλαγές;

Ο υπουργός αναγνωρίζει κατ’ αρχήν, ότι «οι παθογένειες δεκαετιών που υπήρχαν σε σχέση με την παραχώρηση των τουρκοκυπριακών περιουσιών οδηγούσαν σε φαινόμενα αδιαφάνειας και εκμετάλλευσης». Εξηγεί δε, ότι:

Με τις προωθούμενες νομοθετικές αλλαγές που αποφάσισε το Υπουργικό Συμβούλιο, υιοθετείται νέα διαδικασία, που ενισχύει τη διαφάνεια και την αξιοκρατία ενώ προστατεύει και τα συμφέροντα του προσφυγικού κόσμου.

Πως μεταφράζεται αυτό;

Ο υπουργός παραπέμπει στο «νέο σύστημα επιλεξιμότητας και μοριοδότησης των δικαιούχων μέσα από σαφείς, μετρήσιμους και αντικειμενικούς δείκτες». Σύμφωνα με τον κ. Ιωάννου, «σημαντικότατη αλλαγή είναι, επίσης, ο περιορισμός του εύρους της διακριτικής ευχέρειας του Κηδεμόνα, καθώς είχε διαπιστωθεί ότι η προηγούμενη μορφή διαχείρισης, παρείχε χώρο για να παρουσιάζονται φαινόμενα κατάχρησης εξουσίας».

Παράλληλα, στην κατανομή των τουρκοκυπριακών περιουσιών, εντάσσεται δέσμη κριτηρίων που διασυνδέουν την παραχώρηση της τουρκοκυπριακής περιουσίας με την κοινωνικό-οικονομική κατάσταση των αιτητών και τη σύνθεση της οικογένειάς τους. Ταυτόχρονα, για πρώτη φορά λαμβάνεται υπόψιν και άλλη ιδιόκτητη περιουσία που κατέχει ο αιτητής στις ελεύθερες ή τις κατεχόμενες περιοχές.

«Για κάθε περίπτωση (κατοικίες, επαγγελματικά υποστατικά, γεωργική γη), εντάσσουμε στη διαδικασία συγκεκριμένους δείκτες επιλεξιμότητας, οι οποίοι στη συνέχεια καθορίζουν τα κριτήρια μοριοδότησης και, εν τέλει, την παραχώρηση της περιουσίας», αναφέρει ο κ. Ιωάννου.

Εξηγεί, ότι με αυτόν τον τρόπο, καθίσταται δυνατή η στοχευμένη αξιοποίηση των περιουσιών κατά τρόπον ώστε να δίδεται μεγαλύτερη στήριξη σε πιο ευάλωτες κατηγορίες εκτοπισθέντων.

Οι παρανομίες στα επαγγελματικά υποστατικά

Ως προς τους ελέγχους για τη διαχείριση κυρίως τουρκοκυπριακών επαγγελματικών υποστατικών, ο υπουργός Εσωτερικών καταθέτει τα ακόλουθα:

«Συνολικά και παγκύπρια, υπάρχουν 4.527 συμβάσεις μίσθωσης τουρκοκυπριακών επαγγελματικών υποστατικών. Το 32% βρίσκονται στην Επαρχία Λεμεσού, το 30% στην Επαρχία Πάφου, το 26% στην Επαρχία Λάρνακας και το 12% στην Επαρχία Λευκωσίας.

Από τον περασμένο Αύγουστο, και εν αναμονή της ετοιμασίας του νέου νομοθετικού πλαισίου, με δική μου πρωτοβουλία συστάθηκε ομάδα, η οποία διενεργεί ελέγχους σε όλες τις συμβάσεις μίσθωσης, με στόχο να διερευνηθεί κατά πόσο τηρούνται οι όροι της μίσθωσης και δεν υπάρχει εκμετάλλευση των περιουσιών.

Μέχρι στιγμής έχουν ελεγχθεί τα 2/3 των συμβάσεων, ήτοι οι 3.233 μισθώσεις. Από αυτές, σε 416 περιπτώσεις (περίπου 13% των συμβάσεων που ελέγχθηκαν) διαπιστώθηκαν αποδεδειγμένες παραβιάσεις των όρων της σύμβασης. Οι μισές παραβιάσεις των συμβάσεων αφορούν υποστατικά στην Επαρχία Λεμεσού. Για σκοπούς βέλτιστης διαχείρισης των υποστατικών, εκεί και όπου παρατηρούνται παραβιάσεις, ο Κηδεμόνας των τουρκοκυπριακών περιουσιών ενεργοποιεί τη διαδικασία για τερματισμό της σύμβασης μίσθωσης και την ανάκτηση της περιουσίας, με τη λήψη μέτρων στη βάση της νομοθεσίας».

Η εικόνα των Τ/κυπριακών περιουσιών

Παράλληλα εξηγεί, πως η εν λόγω πολιτική απόφαση για διεξαγωγή των ελέγχων, πέραν της δυνατότητας για λήψη μέτρων για αποκατάσταση της νομιμότητας, θα αποτυπώσει πλήρως  τα προβλήματα που υπάρχουν σε υφιστάμενες συμβάσεις, ώστε να αποφευχθούν τα λάθη του παρελθόντος στις νέες συμβάσεις που θα ετοιμάζονται με το νέο νομικό καθεστώς. Σύμφωνα με τον υπουργό, ο έλεγχος θα ολοκληρωθεί το αργότερο εντός καλοκαιριού.

Απαντώντας σε σχετική ερώτηση, ο κ. Ιωάννου, παραθέτει τα ακόλουθα στοιχεία:

Παγκυπρίως υπάρχουν 20.621 συμβάσεις μίσθωσης τουρκοκυπριακών περιουσιών, εκ των οποίων το 23% είναι κατοικίες, το 14% επαγγελματικά υποστατικά, το 43% γεωργικοί κλήροι, 6% εξοχικές κατοικίες και 14% άλλοι χώροι. Η συνολική αξία τους να εκτιμάται στα €6 δις. Ετησίως, το κράτος έχει έσοδα από τα ενοίκια των τουρκοκυπριακών περιουσιών που ανέρχονται περίπου στα €5.5 εκ. Ποσό περίπου €7.6 εκ. αφορά καθυστερημένες οφειλές προς το Ταμείο. Σχετικά με τις εκκρεμότητες αυτές έχουν ήδη δρομολογηθεί νομικά μέτρα ή/και διακανονισμοί.

Προσφορές για νοικοκύρεμα

Ως προς την πρόθεση προκήρυξης προσφορών για αξιοποίηση Τουρκοκυπριακών περιουσιών ο υπουργός Εσωτερικών εξηγεί ότι:

Η Κυβέρνηση επιδιώκει να διορθώσει παγιωμένες πρακτικές κακοδιαχείρισης και να νοικοκυρέψει τον τρόπο διάθεσης των τουρκοκυπριακών περιουσιών, έχοντας ως στόχο να μεγιστοποιήσει τα οφέλη για τον προσφυγικό κόσμο και, ταυτόχρονα, να αυξήσει τα έσοδα προς το Ταμείο του Κηδεμόνα, ώστε να διοχετευτούν σε άλλες δράσεις για τους εκτοπισθέντες.

Σε αυτό το πλαίσιο, μια εκ των προνοιών της τροποποιημένης νομοθεσίας αφορά τη διενέργεια πλειοδοτικού διαγωνισμού για επαγγελματικά υποστατικά που βρίσκονται σε περιοχές με μεγάλη εμπορική δραστηριότητα και τα οποία έχουν αντίστοιχα και αυξημένη αξία. Η εφαρμογή πλειοδοτικού διαγωνισμού, η οποία αποτελεί και εισήγηση του Γενικού Ελεγκτή, αποσκοπεί στην εξασφάλιση της μέγιστης δυνατής τιμής για διάθεση των περιουσιών. Αυτό, όπως εύκολα μπορεί να γίνει αντιληπτό, οδηγεί στον πολλαπλασιασμό των εσόδων, μειώνοντας έτσι σημαντικά την ανάγκη για κρατική ενίσχυση του Ταμείου, αφού μεσο-μακροπρόθεσμα, τα έσοδα αναμένεται να καλύψουν πλήρως την κρατική χορηγία και να υπερδιπλασιάσουν τα ετήσια έσοδα του Ταμείου. Ασφαλώς θα είμαστε σε θέση να αξιολογήσουμε τα δεδομένα που θα προκύψουν την επόμενη διετία, αφότου εφαρμοστεί το σύστημα των πλειοδοτήσεων.

Πέραν του θέματος των πλειοδοτικών διαγωνισμών, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι καθορίζεται ενιαία οικονομική πολιτική και εξορθολογίζεται η πολιτική καθορισμού ενοικίων, έτσι ώστε να αρθούν υφιστάμενες στρεβλώσεις και να διασφαλιστεί η ισότιμη αντιμετώπιση των προσφύγων. Η σταδιακή προσαρμογή των ενοικίων στις σημερινές πραγματικότητες, ασφαλώς θα συμβάλει περαιτέρω και στην αύξηση των εσόδων του Κηδεμόνα.

-Τι συμβαίνει με τις εκατοντάδες σπίτια/υποστατικά των οποίων η στατική κατάσταση είναι τέτοια ώστε δεν μπορούν να αξιοποιηθούν για στεγαστικούς ή επαγγελματικούς σκοπούς, με αποτέλεσμα σταδιακά να καταρρέουν ή να διευρύνονται οι ζημιές τους. Υπάρχει σκέψη να διατεθούν είτε σε Τοπικές Αρχές είτε σε ιδιώτες για να τα επιδιορθώσουν και να τα αξιοποιήσουν κάποια χρόνια ώστε να αποσβεστεί η επένδυση και παράλληλα να διασωθούν και τα κτήρια;

– Μέσα από τα τροποποιητικά νομοσχέδια που έχει ετοιμάσει το Υπουργείο και έχουν εγκριθεί από το Υπουργικό Συμβούλιο, περιλαμβάνονται πρόνοιες που θα ρυθμίζουν την παραχώρηση περιουσιών που χρήζουν σημαντικών επιδιορθώσεων/έργων αποκατάστασης με συγκεκριμένους όρους. Ασφαλώς, στις περιπτώσεις αυτές θα λαμβάνεται υπόψη το κόστος αναστήλωσης/επιδιορθώσεων του υποστατικού και οι οικονομικοί όροι της σύμβασης θα διαμορφώνονται ανάλογα, λαμβάνοντας υπόψη και την απόσβεση της επένδυσης εκ μέρους του πρόσφυγα μισθωτή. Σε κάθε περίπτωση, πρόθεσή μας είναι να εξαντλούμε πρώτα κάθε περιθώριο διάθεσής τους για στεγαστικούς σκοπούς των προσφύγων, καθώς αυτό αποτελεί την προτεραιότητα στην κάλυψη των αναγκών των συνανθρώπων μας.

– Η νομοθεσία που ψήφισε η Βουλή για εκπόνηση μελέτης στατικής επάρκειας σε τουρκοκυπριακά υποστατικά προτού αυτά διατεθούν, ποιες επιπτώσεις έχει στη στέγαση προσφύγων ή και στη συντήρηση οικιών που χρησιμοποιούνται ήδη;

. Η συγκεκριμένη ρύθμιση είναι γεγονός ότι, πέραν από καθυστερήσεις στη μεταβίβαση των αδειών χρήσης τουρκοκυπριακών κατοικιών από τους μισθωτές στους κληρονόμους τους, προϋποθέτει ένα αρκετά μεγάλο ποσό, το οποίο θα πρέπει να ληφθεί υπόψη για τα ήδη περιορισμένα οικονομικά του Φορέα. Η ίδια η στατική μελέτη είναι χρονοβόρα και κοστολογείται γύρω στις €5.000, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις, εξαιτίας και της φθοράς του χρόνου, πιθανόν η επιδιόρθωση να είναι ασύμφορη και, ως αποτέλεσμα, πολλές κατοικίες να μην μπορούν να διατεθούν ή και να πρέπει να κατεδαφιστούν. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τον περιορισμένο αριθμό διαθέσιμων κατοικιών, σίγουρα επιδρά αρνητικά στην προσπάθεια για κάλυψη όσο το δυνατόν περισσότερων αναγκών στέγασης των προσφύγων.

Πέραν της νομικής και οικονομικής πτυχής, ωστόσο, για μένα το πρώτιστο ζήτημα είναι εκείνο της ασφάλειας των χρηστών. Για τον λόγο αυτό, δρομολογούμε την υλοποίηση σχετικών έργων για την εκπόνηση μελετών στατικής επάρκειας σε αριθμό κατοικιών και εξετάζουμε καταλληλότερους τρόπους για εφαρμογή των υποχρεώσεων που απορρέουν από τη νέα νομοθεσία.

Αγοραίο ενοίκιο για τα τ/κ περιουσίες που χρησιμοποιούνται ως εξοχικά

– Με τα εξοχικά γίνονται κάποιες σκέψεις ανάκτησης ή σημαντικής αύξησης του ενοικίου, με δεδομένο ότι κάποιες από τις επενδύσεις που τυχόν έγιναν, αποσβέστηκαν εδώ και χρόνια;

– Για το συγκεκριμένο ζήτημα η Υπηρεσία Διαχείρισης Τουρκοκυπριακών Περιουσιών, μετά από οδηγίες μου, μελετά τον ανασχεδιασμό της διαδικασίας παραχώρησης και διαχείρισης από τους δικαιούχους. Βασικός άξονας της νέας πολιτικής πρέπει να είναι ο καθορισμός περιόδου απόσβεσης της επένδυσης, στην οποία προβαίνει ο κάθε κάτοχος και τούτο θα περιλαμβάνει και τις υφιστάμενες μισθώσεις.

Θεωρώ ότι οφείλουμε να βρούμε μια φόρμουλα για να υπάρχει ισορροπία μεταξύ του χαμηλού ενοικίου με τα λεφτά που ο κάτοχος επένδυσε στο υποστατικό. Η άποψή μου είναι ότι πρέπει να καθοριστεί συγκεκριμένη χρονική περίοδος απόσβεσης και στη συνέχεια η χρέωση να γίνεται στη βάση του αγοραίου ενοικίου, ενώ παράλληλα θα μπορούσε να γίνεται και επαναξιολόγηση του ενδεχόμενου της διάθεσής τους και σε άλλους ενδιαφερόμενους για χρήση πλέον ως πρώτη κατοικία. Έτσι, αυξάνουμε τα έσοδα του Ταμείου και διασφαλίζουμε ότι το μοντέλο διαχείρισης είναι κοινωνικά δίκαιο.

– Η Υπηρεσία Διαχείρισης θεωρείται από κάποιους ως ο φτωχός συγγενής του δημοσίου και σύμφωνα με κάποιες απόψεις, αν ήταν στελεχωμένη, θα αυξάνονταν τα έσοδα με αύξηση των εισπράξεων, κοκ. Σκέφτεστε να ενισχύσετε την Υπηρεσία;

– Όντως, η Υπηρεσία Διαχείρισης Τουρκοκυπριακών Περιουσιών αντιμετωπίζει πρόβλημα υποστελέχωσης ή/και ελλιπούς κατάρτισης του προσωπικού της. Αυτό αποτελούσε έως έναν βαθμό, τροχοπέδη στην πλήρη λειτουργία της και στην αποτελεσματική διαχείριση των τουρκοκυπριακών περιουσιών, που είναι και η βασικότερη αποστολή της. Σε συνδυασμό με άλλες αδυναμίες, όπως η απουσία ολοκληρωμένου μηχανογραφικού συστήματος, η εφαρμογή ανομοιόμορφων διαδικασιών, οι ασάφειες στη σχετική νομοθεσία, κτλ, δυσχέραιναν το έργο του προσωπικού, με αποτέλεσμα ως Υπηρεσία να μην είναι αποδοτική στον βαθμό που θα έπρεπε.

Για τον σκοπό αυτό και για να ενισχυθεί το εγχείρημα διενέργειας ελέγχων, προχωρήσαμε στην πρόσληψη 11 Εργαζομένων Αορίστου Χρόνου, ενώ αναμένεται το επόμενο διάστημα η Υπηρεσία να στελεχωθεί με επιπρόσθετο μόνιμο προσωπικό. Θεωρώ ότι με τη σωστή κατάρτιση των Λειτουργών, η Υπηρεσία θα μπορέσει να αποδώσει καλύτερα και πιο αποτελεσματικά στο κομμάτι των ελέγχων, της είσπραξης των οφειλών, κοκ.

Γέρασε το μηχανογραφικό

– Η μηχανογράφηση πότε ολοκληρώνεται, ώστε να γνωρίζει η Υπηρεσία ανά πάσα στιγμή ποιος κατέχει τι, ποιος οφείλει και πόσα κοκ;

– Παρά τις αδυναμίες του υφιστάμενου μηχανογραφικού συστήματος, η Υπηρεσία είναι σε θέση να γνωρίζει και για τις καθυστερημένες οφειλές προς το Ταμείο και για τους κατόχους των τουρκοκυπριακών υποστατικών. Με βάση τα στοιχεία αυτά, άλλωστε, υλοποιούμε συναφή έργα για την είσπραξη των καθυστερημένων οφειλών με αποτέλεσμα την σοβαρή μείωσή τους τον τελευταίο χρόνο, καθώς και τη λήψη νομικών ή άλλων μέτρων όπου κρίνεται αναγκαίο.

Το πρόβλημα με το υφιστάμενο μηχανογραφικό σύστημα είναι ότι λόγω της παλαιότητας και των περιορισμένων δυνατοτήτων του, δεν επιτρέπει τη σύγχρονη, επαρκή και αποτελεσματική ηλεκτρονική διαχείριση των περιουσιών και των συμβάσεων μίσθωσης και ούτε βοηθά στην ετοιμασία μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων στρατηγικών σχεδίων για τη διαχείρισή τους.

Από πλευράς Υπουργείου έχουν ολοκληρωθεί όλες οι ενέργειες για τον σχεδιασμό των απαιτήσεων και των τεχνικών προδιαγραφών για το νέο σύστημα και έχουν διαβιβαστεί στο αρμόδιο Υφυπουργείο Καινοτομίας για την υλοποίηση του σχετικού διαγωνισμού και του έργου.

Αλλαγές με ορίζοντα τριετίας

Για όλα αυτά τα ζητήματα έχει εκπονηθεί οδικός χάρτης υλοποίησης μέτρων, με ορίζοντα τριετίας, ώστε με την ολοκλήρωση όλων των δράσεων να έχουμε ένα σύγχρονο ηλεκτρονικό σύστημα ελέγχου των συμβάσεων, σε μια ενιαία πλατφόρμα, που θα μας επιτρέπει τη συνεκτική παρακολούθηση και έλεγχο με όσο το δυνατόν λιγότερη ανθρώπινη παρέμβαση.

– Με τους συνοικισμούς οι οποίοι κτίστηκαν σε Τ/κυπριακή γη γίνονται σκέψεις διακανονισμού με τους ιδιοκτήτες, ώστε να καταστεί δυνατόν να δοθούν και τίτλοι στους δικαιούχους πρόσφυγες;

– Η συγκεκριμένη πολιτική εφαρμόστηκε στο παρελθόν και τερματίστηκε διότι παρατηρήθηκε πως Τουρκοκύπριοι, οι οποίοι οικειοποιήθηκαν παράνομα τεράστιας αξίας ελληνοκυπριακές περιουσίες στα κατεχόμενα, λάμβαναν σημαντικά ποσά από την πώληση των περιουσιών τους στις ελεύθερες περιοχές.